Wat zijn de kenmerken van hoogsensitiviteit (HSP)?
Sinds 2011 is er zoveel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar Hoogsensitiviteit dat het tijd was voor een goede definitie. Esther Bergsma heeft in onze beleving een complete definitie opgesteld, die wij ook hanteren. In deze blog en vlog geef ik een toelichting op de eigenschappen.
“Hoogsensitiviteit is een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor (interne en externe) stimuli en het diepgaand verwerken van en sterk reageren op deze informatie”
Esther Bergsma – 2017
Hoogsensitiviteit is dus een erfelijke bedrading van het brein, waardoor je gevoeliger bent voor alles wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt en alle prikkels die je van binnen ervaart. Zoals je gedachten, emoties, stress en pijn.
Al deze prikkels worden met elkaar verbonden, verwerkt en over nagedacht. Ik zeg altijd bij Hoogsensitieve personen heeft alles met alles te maken. Je denkt dus veel na over verschillende scenario’s, mogelijkheden, kansen, risico’s, bedreigingen en de consequenties. Je verbindt feiten in het heden, met situaties in het verleden en de consequenties in de toekomst. Daarnaast denk je ook na hoe de verschillende scenario’s zijn voor de ander en leef je jezelf in het perspectief en de situatie van de ander.
Tijdens deze diepgaande informatieverwerking ben je op zoek naar de beste optie voor je vraagstuk.
Je hebt de neiging om op prikkels te reageren. Vooral sociale prikkels. Je bent goed om gezichten en emoties waar te nemen, je bent zeer empathisch, zowel in gevoel (affectieve empathie) als in het begrip voor de ander (cognitieve empahtie).
Het vele details waarnemen, de diepgaande verwerking en de reactie daarop, vraagt veel van het brein. Daardoor ben je sneller gestrest en heb je meer hersteltijd nodig.
Het Hoogsensitieve brein
Volgens onderzoek uit de jaren '90 van Elaine Aaron heeft 20 procent van de mensen een gevoeliger zenuwstelsel. Hoogsensitiviteit is een fysiek kenmerk van het zenuwstelsel. Elke van Hoof heeft in in 2015 door uitgebreid wetenschappelijk onderzoek aangetoond, dat het belangrijkste kenmerk van hoogsensitiviteit een diepgaandere manier van informatieverwerking is. Vanaf 2011 hebben internationale wetenschappers zoals Bianca Acevedo, Gerstenberg, Michael Pluess baanbrekend werk verricht. De informatie die je krijgt door zien, horen, voelen, proeven, ruiken, bewegen of denken wordt diepgaander met bestaande kennis en elkaar gecombineerd, verwerkt en verbonden. Maar ook in eigen land is er inmiddels veel onderzoek naar hoogsensitiviteit. Op de Radboud Universiteit zijn Judith Homberg en Corina Greven belangrijke kartrekkers van wetenschappelijk onderzoek naar SPS (de wetenschappelijke naam van HSP). In 2019 schreef Esther Bergsma het boek Het Hoogsensitieve Brein. Hier bespreekt zij alle wetenschappelijke kennis over het hoogsensitieve brein. Het boek biedt een mooi overzicht van beschikbare wetenschappelijke kennis.
Wat zijn de eigenschappen van hoogsensitieve personen?
1. Waarnemen subtiele details
Hoogsensitieve personen nemen subtiele details waar. Het gaat volgens Esther Bergsma om fysieke (zintuiglijke) prikkels, emotionele prikkels, sociale prikkels en prikkels vanuit een nieuwe situatie. Dus niet alleen om externe prikkels van de omgeving of andere mensen, maar ook om de interne prikkels, zoals gedachtes, emoties & fysieke innerlijke prikkels zoals bijvoorbeeld pijnklachten.
Vaak zien wij dat de overprikkeling vooral door innerlijke prikkels wordt veroorzaakt en door sociaal-emotionele prikkels uit de omgeving. Innerlijke prikkels ontstaan doordat HSP veel en diepgaand nadenken, informatie associatief verbinden, scenario's uitwerken in hun hoofd, goed vooruit denken & plannen en ze reflecteren uitgebreid op gebeurtenissen. Als HSP goed in hun vel zitten, kunnen ze meer externe prikkels aan.
2.Empathie. HSP zijn Sterk bewust van de sociale omgeving
fMRI onderzoek van Bianca Acevedo heeft aangetoond dat HSP sterker gericht zijn op de sociale omgeving en sneller sociale prikkels of emoties waarnemen en daar naar handelen. Ook heeft ze aangetoond dat de spiegelneuronen sneller geactiveerd worden dan bij niet-hoogsensitieve personen.
Spiegelneuronen zorgen voor:
a. Affectieve empathie (mirroring): Het kunnen spiegelen van de emoties van de ander. Bijvoorbeeld als je iemand ziet huilen of lachen, krijg je zelf tranen in je ogen. Je voelt wat de ander voelt.
b. Cognitieve empathie (mentalizing of Theory of Mind): Het kunnen begrijpen van de intentie van de beweging van de ander. Je begrijpt de bedoelingen van de ander. Wat hij of zij wil en waarom. Je geeft betekenis aan de acties van de ander door je in te leven in de situatie. Je snapt de emoties en gevoelens van de ander.
De spiegelneuronen verklaren de sterke empathie die hoogsensitieve personen voor anderen hebben. HSP op het werk zijn relatiegericht: klantgericht & collegiaal. Ook zijn het goede peoplemanagers. Ze kunnen zich makkelijk verplaatsen in de ander. Een valkuil is het denken voor de ander of denken te weten wat de verwachtingen en bedoelingen van anderen zijn. Bianca Acevedo heeft ook ontdekt dat als hoogsensitieve personen in een positieve omgeving verkeren, in het bijzonder als ze een positieve jeugd hebben gehad, heel goed in staat zijn om rustig te blijven reageren, diep nadenken en de situatie kunnen nuanceren en relativeren.
Michael Pluess heeft wetenschappelijk aangetoond dat een HSP in een positieve omgeving die rekening houdt met hun behoeftes veel beter functioneren dan niet HSP. Voor een HSP is vaak de sfeer, leidinggevende & collegialiteit op het werk nog belangrijker dan de inhoud van de werkzaamheden. Maar ook zaken als voldoende afwisseling tussen rust & actie, voldoende uitdaging, flexibiliteit in type werkplekken spelen een grote rol bij het functioneren. Want als er een negatieve omgeving is, betekent dit direct een afname van prestaties.
3. Diepgaande informatieverwerking
De diepgaande informatieverwerking zorgt ervoor dat je de zintuiglijke informatie in een groter geheel wilt plaatsen. Nut en noodzaak moet voor jou helder zijn. Zo lang dat niet zo is, zal je vragen blijven stellen om de context helder te krijgen. Vervolgens koppel je die informatie aan je lichaamservaringen (introsceptie). Voelt het ok, of niet? Krijg je er stress van of niet?
Daarna denk je scenario's uit waar je de risico's, kansen en mogelijkheden en consequenties, uitgebreid in kaart brengt. Hierbij houd je rekening met de verschillende perspectieven van de betrokken personen. Daarna probeer je de optimale keuze te bepalen. Dit lukt niet altijd en dan blijf je lang nadenken, want je wilt een gedegen keuze maken.
De diepgaande informatieverwerking maakt dat hoogsensitieve personen zeer sensitief zijn voor de omgeving, creatief en associatief zijn. Je houdt veel overzicht, ziet de rode draad en hebt een groot oplossingsvermogen. De diepgaande informatieverwerking verklaart het vele denken, soms tot piekeren toe, de emotionele intensiteit, het empathisch vermogen en de hogere gevoeligheid voor stress door over- of onderprikkeling.
Het is niet zo gek dat een hoogsensitief persoon een grotere herstelbehoefte heeft om de dagelijkse hoeveelheid prikkels die op ze afkomen te verwerken. Het brein doet immers topsport!
4. Over & Onderprikkeld raken
Hoogsensitieve personen hebben een grotere herstelbehoefte dan niet HSP doordat ze de informatie die beschikbaar is diepgaander verwerken, verbinden en in grotere kaders plaatsen. Dit vraagt veel energie. Het brein werkt hard. Na drukke dagen, situaties, of projecten is rust nodig om alle informatie rustig te verwerken en te laten bezinken. Doen hoogsensitieve personen (HSP en hoogsensitieve HSS) dit niet, dan volgt onverbiddelijk de overprikkeling. Dan voelen ze zich dan moe, onrustig, gestrest en prikkelbaar naar hun omgeving (van empathie is dan geen sprake meer).
Ook kunnen ze onderprikkeld raken bij te weinig prikkels & ervaringen die voldoening, blijheid, voldoening, uitdaging & zingeving geven. Denk bijvoorbeeld te weinig afwisseling, te veel routine, regelmaat of sleur of te weinig vernieuwing & ontwikkeling. Vooral extraverte of hoogintelligente of hoogsensitieve HSS hebben hier last van.
Alle mensen zijn verschillend, zo ook de hoogsensitieve personen. Het zijn slechts 4 eigenschappen. Er bestaan allerlei variaties op hoogsensitiviteit. Ongeveer 30% is een hoogsensitieve High Sensation Seeker. Maar je kunt ook een sterke wil hebben of een flink temperament. Er zijn variaties in introverte en extraverte hoogsensitieve personen en ook een deel is hoogbegaafd. Kortom, mix de verschillende eigenschappen en je hebt tig soorten verschillende hoogsensitieve personen.
Deel dit artikel op:
